Ліставаньне з Паўлам Севярынцам. Нарач

Добры дзень, Павал. Дзякуй вялікі за ліст і за адказы на мае пытаньні.

Напэўна, маё захапленьне апісаньнем сваіх бугальтарскіх подзьвігаў, пра якія ў мяне, да таго ж, ніхто і не пытаўся, выглядае асабліва абуральным на фоне Вашых сьціплых слоў пра ўласную мастацкую творчасьць. Яшчэ горш тое, што нават добра ўсьведамляючы гэты прыкры факт, я, як ні дзіўна, зусім не пакутую ад згрызотаў сумленьня :)

Я з задавальненьнем паглядзела б Вашыя работы, бо цікаўлюся карцінамі, напісанымі фарбамі, некаторымі графічнымі работамі, наконт плякатаў неяк не задумвалася. Вельмі уражваюць карціны Аляксандра Ісачова. Недзе напрыканцы 80-х нам з братам давялося адстаяць велічэзную чаргу, каб патрапіць на ягоную выставу, якая праходзіла ў Менску. Падабаюцца змрочныя ды напісаныя нібыта ў сьпешцы (пэўна ад прывідаў уцякаў :) карціны Мірскага. А чаму Вы ня зьмесьціце свае работы на сайце?

Зараз крыху распавяду пра Нарачанскі край. Мой тата быў закаханы ў лес. З гэтай прычыны мы і адпачывалі амаль што кожны год на турбазе, якая месьцілася на беразе возера Нарач. Нарачанскія лясы ўражвалі сваёй прыгажосьцю, таямнічасьцю, загадкавасьцю, веліччу. Яловы лес нагадваў прахалодныя ды крыху змрочныя кляшторныя кельлі са схаваўшымся ў кутку калматым чортам. Мяшаны лес быў падобны на ўтульную сялянскую хату, упарадкаваную гаспадарлівым дамавіком. Хваёвы лес выглядаў як сапраўдныя велічныя палацы са шматлікімі прасторнымі, густоўна ўбранымі залямі, залачонымі калёнамі, высачэзнымі, пад самае неба, скляпеньнямі. Такімі шматлікімі хваёвымі палацамі, што стаялі на берагох чысьцюткіх блакітных азёраў, і ўяўляўся мне Нарачанскі край. У палацах штодзённа ладзіліся балі, на якія запрашаліся усе жадаючыя. І вось што здарылася на адным зь іх:

Музыка-вецер гартаў старонкі нотнага сшытку Ганны-Магдалены Бах. Сьпявалі дрэвы, граў птушыны аркестар, таньчылі матылькі…Гайдаліся на кветках, нібыта на арэлях, пухнатыя чмялі, старая мудрая зьмяя ў задуменьні назірала за ўсёй гэтай весялосьцю…Нават сонца, рассунуўшы фіранкі з маленькіх белых аблачынак, разам з намі любавалася цудоўным лясным балем. Раптоўна ўсё сьціхла і мы заўважылі, што непадалёку ад нас сядзіць на пяньку ды ўсьміхаецца старэнькі дзядок. Сонца зрабіла выгляд, што нічога не заўважае, усе некуды пахаваліся, а ў мяне ад нечаканасьці ажно мову заняло. “Добры дзень”, - павітаўся зь дзядком тата. “Дзень добры. Куды пан з паненкаю накіроўваюцца?”- пацікавіўся той. І тут я заўважыла, што ў яго нават і торбы ніякай пры сабе няма, і апрануты ён ня так, як апранаюцца мясцовыя сяляне ці турысты. Не дачакаўшыся адказу, дзядок спытаў, ці падабаецца нам лес.”Лес цудоўны, - адказаў тата, але нам ужо час вяртацца на турбазу”. “Тады зычу вам шчасьлівай дарогі ды добрага адпачынку”, - прамовіў дзядок, усьміхнуўшыся. “Шчасьлівай, шчасьлівай, шчасьлівай…”- нарэшце адгукнуліся дрэвы. Падзякаваўшы дзядку ды прайшоўшы некалькі крокаў, я азірнулася ў цьвёрдай упэўненасьці, што ўжо нікога ня ўбачу. Дзядок сядзеў на тым жа месцы і ківаў мне галавой. Потым мы з татам часта успаміналі яго. Тата пераконваў мяне, што гэта быў звычайны жыхар бліжэйшай вёскі, а я была ўпэўнена, што мы сустрэлі сапраўднага лесавіка, бо побач з тым лесам ніякіх вёсак не было.

У Нарачанскім краі прынята было вітацца з усімі выпадкова сустрэтымі на лясных сьцяжынках людзьмі. Ідучы па лесу, можна было натрапіць на адну ці дзьве сялянскія хаты, якія раптоўна вырасталі нібыта з-пад зямлі. Часам побач з дарогаю сярод хвояў месьціліся невялікія могілкі. Адным з самых загадкавых жыхароў нарачанскіх ваколіцаў быў “Кілямэтар з гакам”. Калі мы пыталіся ў едучага насустрач нам на ровары якога-небудзь спадара, ці далёка яшчэ да бліжэйшай вёскі, ён звычайна адказваў: “Ды не, кілямэтар з гакам”. Кілямэтар мы праходзілі даволі хутка, а вось праходжаньне “гаку” звычайна займала ня менш гадзіны.

Мясцовая моладзь тады апраналася лепей, чым апраналіся ў Менску, бо хлопцы і дзяўчаты займаліся нарыхтоўкай грыбоў ды ягад, якіх можна было назьбіраць, пэўна, тоны. За гэта яны атрымлівалі грошы і талёны, на якія ў мясцовых крамах набывалі моднае імпартнае адзеньне ды абутак. Недзе да канца 70-х гадоў на Нарачы непадалёку ад м.Купы знаходзіўся невялікі аэрадром. Зь Менску туды лятаў “кукурузьнік”, які дастаўляў у санаторый ды на турбазу адпачываючых. У Паставах., Мядзелі, Купе, Кабыльніках даволі часта можна было пачуць польскую мову і , на жаль, вельмі рэдка чыста беларускую. Там, як і паўсюль ў Беларусі, адмаўляліся аддаваць дзетак у беларускамоўныя школы, і вельмі радаваліся, калі іх пераўтваралі ў расейскамоўныя. У той жа час там даволі добра адчувала сябе трасянка і калі-нікалі да нас з татам зьвярталіся не “мужчына” і “дзяўчына”, а “пан” і “паненка”, што было вельмі прыемна, бо такіх слоў немагчыма было пачуць у родным Менску.

Адной з найбольш цікавых асобаў на нарачанскай турбазе быў старэнькі фэльдшар, а ў мяне ж заўсёды нешта балела. Таму, як толькі мы прыяжджалі на адпачынак, бацькі не пасьпеўшы нават распакаваць валізы, несьліся са мной да гэтага мясцовага доктара, нібыта да Самога Пана Бога, бо той жа, ў адрозьненьні ад менскіх знакамітых урачоў, скончыў не які-небудзь савецкі інстытут, а вывучаў мэдыцыну яшчэ за польскім часам. Усьведамляючы значнасьць сваёй асобы, доктар бязь лішніх дасьледаваньняў ды аналізаў упэўнена ставіў дыягназ ды прызначаў лячэньне. Але ж усе мае хваробы ўмомант зьнікалі толькі ад аднаго позірку гэтага тоўсьценькага, кругленькага, са сьмешнымі акулярамі на носе мясцовага Айбаліта. Хапала некалькіх ягоных слоў, і я ўжо радасна ляцела з кабінэту. А за дзьвярыма нас зь нецярпеньнем чакала мясцовая глуханямая прыбіральшчыца. Зь невядомых мне прычын, доктар не выклікаў у яе такіх цёплых пачуцьцяў, як у наведнікаў мэдпункту. Адсунуўшы ўбок вядро ды анучу, яна ў адпаведнасьці зь лепшымі традыцыямі тэатру пантамімы, пры дапамозе пераканаўчых жэстаў ды выразнай мімікі паказвала, кім доктар ёсьць на самой справе, і як ён лечыць хворых. Калі дзьверы адчыняліся і ў кабінэт запрашаўся чарговы пацыент, усе прысутныя заходзіліся ад рогату, схапіўшыся за жываты. Пасьля прагляду такога бліскучага монаспэктаклю ўжо ніхто ня меў патрэбы ў лячэньні :)

Сапраўднаю зоркай турбазы быў сьветлавалосы ды блакітнавокі лодачнік Мар’ян. Ён цудоўна ўпраўляўся з лодкамі, рыбакамі, рыбамі, а заадно і з прыгожымі дзяўчатамі. Кожны вечар я цягнула тату на лодачную станцыю, каб “палюбавацца возерам”. Калі на станцыі працаваў Мар’ян, то глядзець на возера тату даводзілася даволі доўга. Калі Мар’яна не было, я расчаравана казала: “Нагледзеліся ўжо, пойдзем лепей на танцы”. Паўсюль толькі і чулася: Мар’ян, Мар’ян, Мар’ян… Пэўна, ён сябраваў з нарачанскімі русалкамі. Яны і раскрывалі яму ўсе сакрэты возера ды навучалі запальваць агеньчыкі каханьня ў дзявочых сэрцах.

На танцавальнай пляцоўцы, якая месьцілася пад адкрытым небам пасярод лесу, меўся свой герой. Там кожны вечар зь нецярпеньнем чакалі прыходу мясцовага пастушка. Худзенькага, невялічкага росту, дабрадушнага, усьмешлівага пастушка ўсе лічылі крыху дзіўнаватым. Хаця што тут дзіўнага, калі мужчына з прыстойнымі манерамі ўвечары прыводзіць сябе ў парадак, апранае касьцюм, абавязкова бярэ з сабой кветкі і, як сапраўдны кавалер, накіроўваецца ў бок танцпляцоўкі. Да пастушка ўсе ставіліся вельмі прыязна, дзяўчыны ахвотна таньчылі зь ім, а ён дарыў ім кветкі ды цалаваў ручкі. Ніякі масавік-зацейнік з усімі сваімі забаўлянкамі ня здольны быў і блізка стварыць той цудоўнай атмасфэры, якую ствараў сваёй прысутнасьцю просты вясковы пастушок.

Калі надвор’е было добрае і па возеру ня беглі вялікія хвалі, мы з татам садзіліся ў лодку, выдадзеную Мар’янам, і накіроўваліся ў бок супрацьлеглага берагу. Чайкі падляталі да лодкі ды паведамлялі пра апошнія навіны. Ветрык даваў абяцаньні, што ня будзе уздымаць хвалі, пакуль мы не дабяромся да зямлі. Маленькія аблачынкі з захапленьнем узіраліся ў возера, вырашыўшы, што гэта неба, па якому можна вандраваць на лодках. Вёска, што стаяла на беразе, слухала сьпевы “Песьняроў”. Анёлы асьцярожна, каб іх не заўважылі людзі, выглядвалі з-за аблокаў ды шэптам казалі адзін аднаму: “На Нарачы жыве Беларусь...”. “Жыве...жыве..”, - шапталі ў адказ азёрныя хвалі. Той-сёй пачуў гэтыя словы і пачаў дзейнічаць...Неўзабаве надышоў 1988 год...Пачыналася новая гісторыя з новымі людзьмі...

Паша, пра Заслаўе я абавязкова распавяду Вам у наступным лісьце.
Ці дадуць Вам магчымасьць летам хоць некаторы час адпачыць ад працы на лесапункце?
Усяго Вам найлепшага і да пабачэньня. Перадавайце прывітаньне Партызану.

25 чэрвеня 2006г. Марына
***
Добры дзень, Марына!

Дзякуй Вам вялікі за ліст. Вельмі, вельмі добры, і вельмі беларускі.тэкст. Шыкоўнае апісаньне “ляснога балю” (гісторыя зь дзядком нагадала мне “Шляхціца Завальню”), выдатныя абразкі з доктарам і пантамімаю, Мар’янам, пастушком і асабліва анёламі ў аблоках. Чарговы раз раю Вам: знайдзіце ў сваіх успамінах якую-небудзь сюжэтна цэласную гісторыяю – і пішыце. Сам гэтак пачынаў у 1997 годзе з “Нашай Нівы”, ды й зараз багата розных літаратурных конкурсаў для моладзі. (гы-гы :)
Буду зь нецярпеньнем чакаць Вашага тэксту пра Заслаўе.

Адказы на Вашыя запыты:
1.Большасьць маіх вартых працаў захоўваецца зараз у адной мастакоўскай сям’і ў Менску. Дарэчы, плянаваў іх выставіць на сайт – але пакуль гэта тэхнічна складана зрабіць.
2.Адпачынак – калі Бог дасьць, некалькі дзён будзе ў сярэдзіне ліпеня.
3.Прывітаньне Партызану перадам, як толькі ён вернецца са сваіх вандровак па суседзях (ужо другі дзень не начуе ў хаце).

...Ледзь не забыўся. Другі абзац Вашага ліста проста віртуозны. У рамку і на сьцяну :)

Зычу Вам волі, веры й творчага натхненьня ў Духу Сьвятым. Дабраславі Вас Бог!
З удзячнасьцю й павагай. Павал Севярынец. 01.07.2006г.